نویسنده: احمدشاه کهزاد

دهلی نو در دو دهه‌ اخیر از شرکای قابل اعتماد و یک بازیگر کلیدی در قضیه افغانستان بوده است. هند بیش از 3 میلیارد دالر در پروژه های عمرانی افغانستان سرمایه گذاری و توانسته بود جایگاه خاصی برای خود در داخل افغانستان دست و پا نماید. درست زمانی که حکومت قبلی به هند نزدیک‌تر و از پاکستان دورتر می‌شد طالبان قوت گرفت و دوباره قدرت را بدست آورد. روی کار آمدن طالبان در 15 آگست 2021 دستاوردهای هند را به باد داد و به یکبارگی جایگاه ویژه ای که این کشور با سرمایه گذاری های زیاد در دو دهه اخیر ایجاد کرده بود را از دست داد. هند همانند بسیاری از کشورها سفارت و تمامی کنسولگری های خود را بست و دیپلمات ها کارمندان اش را در اسرع زمان از افغانستان خارج کرد و مضاف بر این‌ها، حریم هوایی خود با کابل را ممنوع کرد. قطع روابط دهلی نو و کابل باعث شد که نفوذ چین و پاکستان در افغانستان بیش از پیش افزایش یابد و کشورهای نا‌مبرده در پسا سقوط نقش فعالتری در افغانستان پیدا کنند. به موازات این دو کشور، روسیه و ایران که در در سالهای (1996-2001) از حامیان جبهه ضد طالبان بودند، سفارت های خود را در کابل باز نگه داشته و به دیپلمات های طالبان اجازه حضور در سفارت های افغانستان در این کشورها را داده اند. نگرانی های ناشی از نفوذ روز افزون این کشورها و بخصوص چین و پاکستان باعث شده که دهلی نو بجای تقابل تمام فصل که انزوا را به همراه دارد، به تعامل حداقلی با طالبان فکر کند. اساسا هند سوای اینکه ترس از انزوای بیشتر در منطقه دارد، تردید در دوستی با طالبان نیز دارد. پرسش این است که ترس از انزوا و تردید در دوستیریشه در کجا دارد؟

تردید در دوستی

واقعیت این است که هند و طالبان روابط پر تنش و پیچیده ای تا اینجای کار داشته است. در سال 2014 و در آستانه برگزاری مراسم سوگند نارندرا مودی، صدر اعظم کنونی هند قونسولگری این کشور در هرات مورد حمله طالبان قرار گرفت و دو سال بعد بالای قونسولگری هند در مزار شریف حمله انتحاری شد. در سال 2018 شماری از انجنیران هندی را جنگ‌جویان طالبان در ولایت بغلان ربودند. افزون براین ها، در دهه 1990 نیز آن گروه با ربودن طیاره مسافربری هندی، این خصومت را چاق کرد. با توجه به این نگرانی‌ها و تهدیدها، هند با تمام توان از حفظ دولت مرکزی افغانستان حمایت و مبالغ هنگفتی را در سالهای اخیر هزینه کرد تا با کابل از تهدیدات امنیتی احتمالی در امان باشد و تا حدودی موفق نیز بود. اکنون که حکومت مورد حمایت هند سقوط کرده و طالبان پس از دو دهه رویکار آمده اند، هند برای از سرگیری فعالیت های دیپلماتیک و سیاسی خود مردد است و نمی تواند به طالبان آنچنان اعتماد کند. چنانچه بیپین روات، رئیس ستاد ارتش هند، در نشستی در مورد همکاری هند و آمریکا اذعان کرد “از دیدگاه هند، طالبان همان طالبان 20 سال پیش است”. بر اساس این بیانیه، طالبان پتانسیل ایجاد دردسر برای هند در منطقه را دارد و هند حق دارد که نگران دور جدید مخاطرات امنیتی در منطقه باشد. از نظر دهلی نو، پیروزی طالبان قطعا گروه های رادیکال در منطقه را تحریک و افغانستان تحت کنترول این گروه ممکن است که به پناهگاه امن برای سازمان های تروریستی ضد هند و گروه های که می توانند هرج و مرج را در کشمیر ایجاد کنند، تبدیل گردد. یکی از نگرانی‌ها در این زمینه مربوط به گروه هایی مانند لشکر طیبه و جیش محمد است که پایگاه ها و محل های آموزشی خود را در استان های جنوبی و هم مرز با پاکستان نگه داشته اند و تا پیش این نیز حملاتی را علیه هند اجام داده اند. دیپندرا سینگ هودا، ژنرال سابق ارتش هند نیز می‌گوید “بزرگترین نگرانی برای هند در افغانستان این است که پیروزی طالبان می تواند گروه هایی مانند جیش محمد و لشکر طیبه در منطقه کشمیر را دلگرم کند و آن‌ها از این فرصت بیشتر برای جذب جوانان به صفوف خود استفاده کنند”. طالبان نیز اخیرا بیان کرده است که حق دارد صدای خود را برای مسلمانان کشمیر (هند) و هر کشور دیگری بلند کند که همین امر به نگرانی های هند بیش از پیش افزوده است. با توجه به مواردی که وصف آن رفت، هند نمی تواند به سادگی روی طالبان اعتماد نماید و نمی تواند بپذیرد که طالبان در انتخاب بین چین و هند و یا پاکستان و هند، جانب هند را می‌گیرد.

ترس از انزوا

ترس هند از انزوا بیشتر به پر رنگ شدن نقش چین و پاکستان در افغانستان مربوط می‌شود. حقیقتا ورود طالبان به معنی تغییر روابط در منطقه آسیای میانه به نفع چین و پاکستان است و مشارکت این دو کشور در افغانستان یک شکست بزرگ برای هند در تلقی می‌شود. اکنون که افغانستان دارای یک دولت حامی پاکستان است، این مهم به چین فرصت می دهد تا نقش فعال تری در افغانستان ایفا و از طریق همکاری با طالبان رد پای خود را در منطقه گسترش دهد. در حال حاضر طالبان چند مرز افغانستان با پاکستان را که تنها راه های زمینی مورد استفاده برای فعالیت های تجاری از هند به افغانستان بود را بسته است و همچنان سرمایه گذاری هند در بندر چابهار که به منظور دور زدن پاکستان بود را به چالش جدی روبرو ساخته است. چین، رقیب تجاری هند تاکنون 4.4 میلیارد دلار در این کشور سرمایه گذاری کرده است و عملا دیده می شود که سرمایه گذاری هند را به طور جدی به چالش کشیده است. در دیداری که هیئت طالبان و وزیر خارجه چین در 28 جولای داشت، ملا برادر که رهبری هیئت طالبان را بر عهده داشت، پکن را “دوست قابل اعتماد” خواند و این موضوع بیش از پیش به نگرانی های دهلی نو افزود.

به باور بسیاری‌ها، هند به منظور غلبه بر چالش های امنیتی، حدالامکان مهار نفوذ پاکستان و رقابت با چین و همچنان حفظ ارتباط خود با آسیای مرکزی، چاره ‌ای جز همراهی با طالبان ندارد. شماری از استراتژیست‌ها، سیاست‌مداران و دیپلمات‌های اسبق هندی که در کابل ماموریت داشته نیز به این باورند که حضور حداقلی این کشور در کابل را به مراتب بهتر از غیابت است. احتمالا تقابل هند و طالبان باعث می شود که هند بیشتر به حاشیه رانده شود چون این بار شرایط با سال‌های 1996 متفاوت‌تر است. هیچ اپوزیسیون قدرت‌مندی، نه در داخل و نه در خارج افغانستان، در مقابل طالبان شکل نگرفته و طالبان تمام جغرافیای افغانستان را در اختیار دارند، در حالی ‌که در سال 1996 میلادی جبهه شمال، متحد کلیدی هند در افغانستان، مانع تسلط کامل طالبان بر تمام افغانستان شد. در چنین وضعیتی، هند نباید مانند دهه 90 خود را از تمام تحولات افغانستان در حاشیه قرار دهد. افزون بر رقابت هند با چین و پاکستان در مسائل امنیتی و ژئوپولتیک، تجارت میان و افغانستان نیز برای دولت هند یک مسئله حیاتی است.  دهلی نو پس از سال 2002 بیش از 3 میلیارد دلار در پروژه های عمرانی در افغانستان سرمایه گذاری کرد که متاسفانه تمامی آنچه در افغانستان با کمک این کشور ساخته شده است، اکنون تحت کنترل طالبان درآمده است. هند بزرگترین بازار محصولات افغانستان در جنوب آسیا بود و میوه های خشک و گیاهان دارویی خود را نیز از افغانستان وارد می کرد. تجارت دو جانبه بین دو کشور طی سال ها به میزان قابل توجهی افزایش یافته بود. به عنوان مثال، ارزش کل صادرات افغانستان به هند در سال 2019 حدود 410 میلیون دلار بوده و در سال 2020-2021 به 500 میلیون دلار رسیده است.

در سوی دیگر، طالبان نیز باید با کشورهای منطقه و جهان روابط رسمی برقرار کند تا به رسمیت شناخته شود. از دیدگاه طالبان، برقراری روابط دیپلماتیک با دهلی نو و داشتن سفارت و کنسولگری هند در افغانستان یک پیروزی بزرگ دیپلماتیک برای این گروه است. زیرا به طالبان کمک می کند تا در مجامع بین المللی به رسمیت شناخته شوند. علاوه بر این، برای حل رکود اقتصادی افغانستان، طالبان مجبور هستند که علاقه بیشتری به تعامل با کشورهای همسایه و منطقه نشان دهند تا از آنها کمک مالی بگیرند. به همین دلیل است که برخی از رهبران طالبان با قاطعیت در مورد همکاری هند و افغانستان صحبت می کنند. سهیل شاهین، رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر در 13 اوت به یک روزنامه هندی گفت: «افغانستان مانند گذشته به سرمایه گذاری هندی نیاز دارد». ملا یعقوب وزیر دفاع هند در گفتگو با کانال نیوز 18 هند گفت: امارت اسلامی پس از برقراری روابط سیاسی و دیپلماتیک با هند آمادگی برقراری روابط دفاعی و نظامی با هند را دارد. واقعیت این است که دولت شهباز همان حمایتی را که دولت عمران خان از طالبان می کرد، انجام نمی دهد. بنابراین، وقت آن است که هند برای جلوگیری از نفوذ پاکستان، رقابت با چین در منطقه و خنثی کردن تهدیدات امنیتی، روابط خود را با طالبان توسعه دهد و نشانه‌ها نیز حاکی از این امر است.

جمع بندی

سیاست خارجی هند از چندی بدینسو از یک قاعده قدیمی نه چندان مطلوب پیروی می کند: اگر نمی توانی با دشمن ات بجنگی، با او دوست شو. بر همین اساس، هند از چند دیری در پی گسترش روابط خود با طالبان است. این کشور سفارت اش را در کابل بصورت نیمه فعالی باز کرد و اکنون گزارش‌ها نیز می رساند که این کشور قرار است خدمات قنسولی چون اعطای ویزا به شهروندان افغانستان را از سر بگیرد. هند در تمام ادوار تاریخ، صرف نظر از اینکه چی گروهی در کابل قدرت را در دست دارد، دو هدف عمده را در افغانستان دنبال کرده است. اول اینکه گروه های تروریستی در کشمیر نباید پایگاهی در افغانستان داشته باشند و یا حداقل دهلی نو بتواند تحرکات آن گروه ها را در افغانستان زیر نظر داشته باشد. دوم این‌که هند نیز مثل پاکستان، افغانستان ما را به مثابه دروازه آسیای میانه می‌بیند و می‌کوشد که از دادوستدها در آن ‌سوی آمو محروم نماند.

عکس: www.theprint.in

---

موضوعات مشابه

مزاری؛ تنها نسخه‌ بیرون رفت از بحران فعلی سکوت، باعث نابودی جامعه پشتون می شود! هزاره ها و موقعیت سرنوشت ساز تاریخی ۱۵ آگوست،روزی که امید رنگ باخت