بسم‌الله تابان[1]

چکیده

چکیده

جامعه هزاره در افغانستان تاریخ طولانی از آزار و اذیت، تبعیض و خشونت را تجربه کرده است که از دوران امیر عبدالرحمان خان آغاز و تا به امروز تحت رژیم طالبان ادامه دارد. علی‌رغم تغییرات تاریخی در حکومت‌ها و سیستم‌های قانونی، رفتار با هزاره‌ها همواره با نقض حقوق بشر، از جمله کشتارها، اخراج اجباری و سرکوب فرهنگی همراه بوده است. این مقاله وضعیت هزاره‌ها در سال 2024، تحت رژیم طالبان، را بررسی می‌کند و بر حقوق بشر، امنیت و دسترسی به خدمات عمومی تمرکز دارد. مقاله به تبعیض مداوم طالبان علیه هزاره‌ها، به ویژه هزاره‌های شیعه که شیوه‌های مذهبی آنها ناسازگار با ایدئولوژی رادیکال عمدتا دیوبندی- سنی طالبان تلقی می‌شود، می‌پردازد. این مقاله محدودیت‌های شدید طالبان بر مراسم مذهبی هزاره‎های شیعه، قوانین لباس اجباری و حذف سیستماتیک آنها از موقعیت‌های کلیدی دولتی و نهادهای اکادمیک را مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین، به کشتارهای هدفمند، تصرف زمین‌ها و کوچ اجباری هزاره‌ها اشاره می‌کند. فقدان دسترسی به تحصیل و نقش‌های رهبری، همچنین حاشیه‌نشینی عمدی و حملات خشونت‌آمیز، بحران فزاینده برای جامعه هزاره را نشان می‌دهد. این مقاله همچنین به مهاجرت گسترده هزاره‌ها به دلیل تهدیدات امنیتی و نقض حقوق آنها اشاره می‌کند و نقش سازمان‌های بین‌المللی در مقابله با این نقض‌ها را بررسی می‌کند. در نهایت، مقاله تأکید می‌کند که تحت حکومت طالبان، جامعه هزاره همچنان در معرض خطر جدی نسل‌کشی، ادامه سرکوب و محو فرهنگی قرار دارد.

واژگان کلیدی: جامعه هزاره، رژیم طالبان، آزار و اذیت، نسل کشی، افغانستان

مقدمه

وقتی با دقت به صفحات تاریخ معاصر هزاره‌ها (دست‌کم از زمان عبدالرحمن خان تاکنون) نگاه می‌کنیم، الگوی غم‌انگیز و مکرری از کشتار، بازداشت‌ها، تبعیض سیستماتیک، طرد، محرومیت اجباری از جامعه، تحقیر و غصب سرزمین‌های این مردم آشکار می‌شود. این روایت‌های تاریخی نشان می‌دهند که از زمان عبدالرحمن خان به بعد، هزاره‌ها هرگز فرصت و امکان زندگی برابر و برخورداری از حقوق مشابه سایر شهروندان افغانستان را نیافته‌اند. هرچند شدت این سرکوب‌ها در طول زمان نوسان داشته، اما خشونت، نقض حقوق بشر و در نهایت نسل‌کشی این گروه قومی به شیوه‌های مختلف ادامه داشته است.

با وجود تغییر حکومت‌ها و ظاهر دموکراتیک‌تر شدن قوانین، که در تئوری ممنوعیتی برای دستیابی هزاره‌ها به مناصب مهم دولتی مانند ریاست‌جمهوری یا مشارکت در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی وجود نداشت. لیکن، در عمل، از شدت تبعیض و تعصب علیه این مردم در رفتار کلی حکومت‌ها و بخش‎های از جامعه کاسته نشد. نیت سیستماتیک برای هدف قرار دادن این گروه قومی به دلیل قومیت و مذهب‌شان (شیعه) در لایه‌های مختلف اجتماعی و ساختارهای رسمی حکومتی آشکار بوده است. هزاره‌ها بارها توسط سایر شهروندان افغانستان، نهادهای دولتی و گروه‌های نظامی جهادی، مورد نسل‌کشی، تبعیض سیستماتیک، تحقیر، و مصادیق مختلف نقض حقوق بشری قرار گرفته‌اند.

اما در این میان، هزاره‌ها با حاکمیت دوباره گروه طالبان در افغانستان، همان‌طور که در گزارش‌های معتبر نهادهای حقوق بشری بین‌المللی و داخلی، از جمله شبکه تحلیلگران بلاق، منعکس شده است، به‌طور مضاعف و چندلایه به شدت آسیب‌پذیر شده و به‌طور متواتر در معرض نسل‌کشی، نقض حقوق انسانی، تبعیض و تعصب، تحقیر و توهین قرار گرفته‌اند.

قابل ذکر است که وقتی از ستم‌هایی که بر هزاره‌ها روا داشته شده سخن می‌گوییم یا لایه‌های مختلف این ستم را که در قالب رفتارهای مختلف اجتماعی و گروهی تبارز یافته، موشکافی می‌کنیم، به معنای نفی ستمی که امروز طالبان بر سایر گروه‌های قومی، جنسیتی یا افراد به‌دلیل سابقه شغلی‌شان روا می‌دارد، نیست. من از تمامی جنایاتی که از جانب این گروه بر مردمان پنجشیر، بغلان، تخار و بدخشان به‌دلیل حمایت‌شان از جنبش‌های آزادی‌خواه مردم افغانستان و ستم‌هایی که بر زنان افغانستان به‌دلیل حق‌خواهی‌شان و یا ستم‌هایی که بر نیروهای امنیتی و دفاعی پیشین و در نهایت ستم‌هایی که بر فعالین مدنی و اجتماعی در سراسر افغانستان روا می‌دارند، آگاه هستم و در نوشته‌ها و مصاحبه‌های خود بارها از آن یاد کرده‌ام.

در این مقاله سعی خواهد شد، با استناد به گزارش‌های معتبر نهادهای بین‌المللی و ملی که در زمینه حقوق بشر فعالیت دارند، گزارش‌های رسانه‌ای و همچنین تجربه قربانیان وضعیت هزاره‌ها از لحاظ حقوق بشری، امنیتی و دسترسی به خدمات عمومی در سال 2024 تحت حاکمیت طالبان مورد بررسی قرار گیرد.

وضعیت حقوق بشری هزاره‌ها

بسیاری از دساتیر و اعمال طالبان بر روایات شدیداً رادیکال و افراطی مکتب دیوبندیه استوار است. پیروان این مکتب، بخش زیادی از رفتار مذهبی شیعیان (هزاره‌ها عمدتاً شیعه جعفری یا اسماعیلیه هستند) را غیرقابل قبول و خروج از چارچوب اسلام تلقی می‎کنند. بر این اساس، این گروه در سال 2024 محدودیت‌های جدی بر مراسم‌های مذهبی و مناسک هزاره‌های شیعه، به‌ویژه در ایام محرم و اعیاد مذهبی مانند عید غدیر و نیمه شعبان وضع نموده است. با اینکه طالبان دلیل این محدودیت‌ها را تأمین امنیت عنوان نموده‌اند، اما شواهد زیادی نشان می‌دهند که نیت طالبان در این زمینه بر مبنای دیدگاه دیوبندی و تعصب مذهبی می‌باشد. به‌طور نمونه، احمدالله متقی رئیس اطلاعات و فرهنگ طالبان در ولایت هرات در یکی از سخنرانی‎های خود با حضور تعداد از پیروان مذهب شیعه، قبل از ماه محرم امسال، مراسم‌هایی را که به‌مناسبت واقعه کربلا و شهادت امام حسین (امام سوم شیعیان) همه ساله در سراسر جهان برگزار می‎شود، بدعت خواند.

در بسیاری از ولایات افغانستان، از جمله شهر کابل، طالبان دستورنامه‌ای را در مورد چگونگی برگزاری مراسم عزاداری در ماه محرم منتشر نموده که در آن محدودیت‌های شدید بر این مراسم‌ها وضع شده بود. در این دستورنامه به شیعیان گفته شده که مراسم‌های خود را در اتاق‌های دربسته و بدون حضور پیروان اهل سنت برگزار کنند. در بخش دیگر این دستورنامه تأکید شده که باید قبل از مراسم، لیست سخنرانان با آنان شریک شود. وضع این محدودیت‌ها بر مراسم‌های مذهبی هزاره‌های شیعه-جعفری دست‌کم در نیم قرن اخیر در افغانستان بی‌سابقه بوده و هزاره‌ها را در تنگنای جدی برای برگزاری مراسم‌های مذهبی خود قرار داده است.

در چند مورد طالبان اقدام به ممنوعیت از ورود کتاب‌های مذهبی شیعیان در مرزهای زمینی، خصوصاً مرز اسلام قلعه در ولایت هرات، نموده است. براساس گزارش‌های رسانه‌های معتبر، در ماه سپتامبر 2024 طالبان از ورود کتاب‌هایی که محتوای مذهبی شیعه داشتند، حتی برای مطالعه شخصی افراد در مرز اسلام قلعه جلوگیری نمودند.

در همین حال، طالبان در بسیاری از مناطق هزاره‌نشین، اقدامات سختگیرانه‌ای را در مورد نوع پوشش اجباری که مغایرت با فرهنگی مردم هزاره دارد، در پیش گرفته و چندین تن را به‌دلیل عدم رعایت آن بازداشت و شکنجه نموده‌اند. نوع پوشش به‌ویژه برای زنان که در قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان معرفی شده، از لحاظ فرهنگی با نوع پوشش زنان هزاره مغایرت دارد. تحمیل این نوع پوشش باعث می‌شود تا هزاره‌ها به مرور زمان ارزش‌های فرهنگی خود را فراموش کرده و این می‌تواند مصداقی از نسل‌کشی فرهنگی تلقی شود.

طالبان به‌طور مکرر دستورهایی صادر نموده که در آن بر ممنوعیت آموزش‌های مذهبی شیعیان تأکید شده است و در ولایت بدخشان گزارش‌هایی وجود دارد که طالبان به‌طور عمدی هزاره‌ها و تاجیک‌های پیرو مذهب شیعه اسماعیلیه را به فراگیری کتاب های مذهبی حنفی-سنی مجبور نموده است.

طالبان به‌دلیل باورهای مذهبی خود، به هیچ هزاره‌ و شیعه ای حق نداده‌اند تا در مقامات بلند در نهادهای ملکی و امنیتی منصوب شوند و ساختار کنونی رژیم طالبان بر اساس شواهد موجود و گزارش‌های نهادهای معتبر بین‌المللی در اختیار مردان عمدتاً پشتون و به‌طور کل پیروان اهل سنت قرار دارد. تنها سه تن از هزاره‌ها در مقامات بسیار پسیف و فاقد صلاحیت اجرایی به‌عنوان نماد تعیین شده‌اند.

ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در پنجاه و پنجمین اجلاس شورای حقوق بشر، با ارائه گزارش شش‌ماهه خود در پیوند به وضعیت حقوق بشر در افغانستان، وضعیت حقوق بشری هزاره‌ها را وخیم توصیف نموده و به بازداشت دختران هزاره و تاجیک به بهانه پوشش طالبان و شکنجه آن‌ها و همچنین تبعیض علیه هزاره‌ها در دعاوی حقوقی میان کوچی‌ها و هزاره‌های ده‌ نشین اشاره نمود.

همچنین در گزارش آقای بنت که در تاریخ 22 فبروری 2024 از جانب شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد منتشر شده، به‌نقل از یک شاهد عینی جامعه هزاره آمده است که طالبان باور دارند هزاره‌ها مسلمان واقعی نیستند و طالبان عمدتاً دختران را از مناطق هزاره‌نشین کابل به‌دلیل عدم رعایت پوشش طالبان بازداشت می‌کنند.

به‌دلیل نقض گسترده حقوق بشری و اعمال تبعیض علیه هزاره‌ها، در سال 2024 تعداد قابل توجهی از مردان و زنان هزاره مجبور به ترک افغانستان برای یافتن محل امن به کشورهای دیگر شده‌اند. براساس اطلاعات موجود و صحبت‌هایی که با تعداد زیادی از پناهجویان هزاره که به‌دلیل تهدیدات امنیتی و نقض حقوق‌شان از جانب طالبان به پاکستان و ایران پناه جسته‌اند، انجام شده است، این افراد به هزاران نفر می‌رسند که اکثراً در شرایط بسیار بد اقتصادی و در وضعیت بی‌سرنوشتی قرار دارند. این گروه از پناهجویان هزاره که عمدتاً فعالان مدنی، فعالان در زمینه آموزش دختران، اعضای نیروهای امنیتی و دفاعی پیشین، اعضا دولت پیشین، نمایندگان مردم در نهادهای انتخابی مانند شورای ملی و شورای ولایتی، فعالان اجتماعی و رسانه‌ای هستند، به‌دلیل سابقه شغلی و هویت قومی خود قادر به بازگشت به افغانستان نمی‌باشند. از سوی دیگر، بسیاری از این افراد با وجود احتمال اخراج اجباری از کشورهای میزبان و فرستادن شان به افغانستان، تاکنون هیچ‌گونه پاسخی از جانب نهادهای بین‌المللی و کشورهای مهاجرپذیر دریافت نکرده‌اند.

طالبان در موارد متعدد در دعاوی حقوقی که عمدتاً فاقد مدارک و اسناد محکمه‌پسند هستند و از جانب کوچی‌ها مطرح شده، از کوچی‌ها جانبداری نموده و هزاره‌ها را مجبور به پرداخت جریمه مالی هنگفت یا تحمل مجازات‌های دسته‌جمعی کرده‌اند. سازمان عفو بین‌الملل در گزارش سالانه خود که در تاریخ 23 اپریل 2024 منتشر شد، مستند کرده که طالبان به‌خاطر دعاوی 20 سال قبل از جانب کوچی‌ها پشتون‌ها را مجبور به پرداخت غرامت‌های هنگفت کرده‌اند.

در همین حال، روزنامه اطلاعات روز در گزارش خود در تاریخ 25 دسامبر 2024 نوشته است که طالبان قصد دارند مرکز ولسوالی ناومیش ولایت هلمند را که در منطقه هزاره‌نشین واقع شده، به منطقه‌ای دیگر که ساکنان آن پشتون‌ها هستند، منتقل نمایند. تحلیلگران هدف از این تصمیم را به حاشیه راندن عمدی هزاره‌ها و کوتاه کردن دست آن‌ها از قدرت محلی می‌دانند. در همین حال گزارش‌های معتبر از طریق رسانه‌ها منتشر شده که طالبان تصمیم دارند بازار تور در منطقه هزاره‌نشین ولسوالی دره‌صوف ولایت سمنگان را مصادره کرده و در اختیار افراد خود قرار دهند. تلویزیون افغانستان اینترنشنال در گزارش خود در تاریخ 22 دسامبر 2024 نوشته است که این بازار نزدیک به صد سال پیش توسط هزاره‌ها در منطقه هزاره‌نشین ساخته شده و اکنون در نزدیکی آن بیش از صد خانواده نیز زندگی می‌کنند.

وضعیت امنیتی هزاره‌ها

ناامنی مستمر و هدفمند، سایه مداوم و همیشه در کنار هر انسان هزاره در حاکمیت طالبان می‌باشد. باوجود ادعاهای مطرح شده از جانب طالبان در زمینه تأمین امنیت جامعه هزاره، در سال 2024 چندین حمله هدفمند علیه مردمان این قوم در سراسر افغانستان اتفاق افتاده است.

شبکه تحلیلگران بلاق به‌عنوان یک نهاد معتبر در زمینه مستندسازی نقض حقوق بشر و واقعات نسل‌کشی هزاره‌ها، دست‌کم شش حمله تروریستی را علیه جامعه هزاره در افغانستان مستند نموده که در نتیجه آن 32 نفر کشته و 18 نفر دیگر زخمی شده‌اند.

داعش برای نخستین بار در ماه می ۲۰۲۴ حمله مسلحانه‌ای را در شهر ولایت بامیان، که به‌عنوان پایتخت سیاسی هزاره‌ها نیز شناخته می‌شود، علیه گردشگران خارجی انجام داد. در این حمله، تعدادی از توریست‌های خارجی کشته و زخمی شدند. همچنین، در ماه سپتامبر ۲۰۲۴، داعش-خراسان مسئولیت حمله مسلحانه‌ای را در منطقه مرزی ولایت دایکندی و غور در مرکز افغانستان بر عهده گرفت که در آن دست‌کم ۱۴ مرد هزاره کشته شدند. سازمان دیدبان حقوق بشر در واکنش به این حمله، از جامعه جهانی خواست تا از هزاره‌ها محافظت کند.

برخی کارشناسان این حملات را در ولایات هزاره‌نشین بی‌سابقه دانسته و آن را نشانه‌ای از عدم توانایی و نیت طالبان برای حفاظت از هزاره‌ها می‌دانند. آن‌ها بر این باورند که چنین حملاتی در جغرافیای هزاره‌نشین می‌تواند تأثیر منفی بر فعالیت نهادهای مددرسان بین‌المللی و صنعت گردشگری داشته باشد؛ صنعتی که بخش عمده‌ای از اقتصاد محلی هزاره‌ها در بامیان به آن وابسته است.

علاوه بر این، حضور گروه داعش-خراسان در ولایت غور، که بخش قابل‌توجهی از باشندگان آن را هزاره‌ها تشکیل می‌دهند و به دو ولایت مهم هزاره‌نشین (دایکندی و بامیان) نزدیک است، می‌تواند زنگ خطری جدی برای امنیت هزاره‌ها تلقی شود. گزارش‌هایی وجود دارد که برخی از اعضای سابق طالبان در ولایت غور و برخی از اعضای کنونی این گروه با داعش همدست شده‌اند. این همکاری، به دلیل آشنایی با محیط و مسیرهای ارتباطی، می‌تواند در هر زمانی تهدیدی جدی برای امنیت هزاره‌ها ایجاد کند.

بااینکه در ظاهر مسئولیت بخش زیادی از این حملات را داعش خراسان به‌عهده گرفته است، اما برخی تحلیلگران با توجه به عقبه‌های فکری طالبان در مورد هزاره‌ها و شیعیان، به‌طور نمونه با استناد به کتاب مولوی نور احمد اسلام جار، والی طالبان برای هرات که شیعیان را رافضی خوانده است، بر این باورند که دست های از درون رژیم طالبان در این کشتار و نسل‌کشی دخیل است و طالبان تاکنون عاملان هیچ‌یک از این رویدادها را بازداشت و عمومی نساخته است.
طالبان در غرب کابل به بهانه ساخت جاده، املاک هزاره‌ها را تخریب نموده و در حالی که خلاف قانون قبل از تخریب این منازل و دوکان‌ها، هیچ‌گونه بدیل برای هزاره‌ها ارائه نکرده است. چند رسانه و نهاد تحقیقاتی معتبر (لایت‌هاوس ریپورت، افغان وتنس، اطلاعات روز، زن‌تایمز و گاردین) در گزارش خود که به تاریخ 18 نوامبر 2024 منتشر شد، این رویکرد طالبان را هدفمند و به‌منظور کوچ اجباری و با نیت سیاسی عنوان نموده است. در این گزارش همچنان تأکید شده که طالبان هیچ‌گونه جبران خسارت را برای کسانی که از این تصمیم این گروه متضرر شده‌اند، در نظر نگرفته است. این اقدام طالبان ناامنی روانی و بی‌پناهی گسترده را در میان جامعه هزاره ساکن غرب کابل ایجاد نموده است. برخی از افراد در صحبت با من گفتند که بعد از تخریب این محلات، افراد نزدیک به طالبان از مجبوریت صاحبان این زمین‌ها سوءاستفاده نموده و به قیمت بسیار پایین آن را خریداری می‌نمایند. برخی تحلیلگران معتقدند که این تخریب‌ها و به‌دنبال آن پیدا شدن فوری خریداران، سازمان‌دهی شده و به هدف بیرون کردن هزاره‌ها از محلات اصلی شان و تغییر بافت جمعیتی-قومی در غرب کابل می‌باشد.

بااینکه تلاش طالبان برای نمایش امنیت توسط رسانه‌های تحت کنترل شان و شبکه‌های اجتماعی می‌باشد، اما هزاره‌ها در بسیاری مناطق نگران امنیت خود و حفاظت از خانه و زمین شان می‌باشند. محمد امین (اسم مستعار)، باشنده ولسوالی ناهور ولایت غزنی در صحبت با من گفت: هر زمان ممکن است یک کوچی پیدا شده و علیه باشندگان یک قریه یا یک فرد ادعا دروغ مثلاً در مورد مفقود شدن گوسفندش در سال‌های قبل نموده و بعد طالبان اقدام به بازداشت دسته‌جمعی ما نمایند. این وضعیت همه ما را در ناامنی روانی قرار داده است.

در یک مورد دیگر، باشندگان منطقه کندیر ولسوالی گیزاب ولایت ارزگان، براساس فیصله محکمه طالبان 27 میلیون افغانی را بخاطر دعوی‌ای که از جانب پشتون‌ها مطرح شده، پرداخته ولی باید براساس دستور طالبان 3 میلیون افغانی دیگر را نیز پرداخت نمایند. روزنامه اطلاعات روز در یک گزارش تحقیقی خود که به تاریخ 25 فبروری 2024 تحت عنوان «مردم روستانی کندیر و کابوس باج‌دهی بی‌پایان» منتشر نموده، پرده از تصامیم غیرعادلانه طالبان در پیوند به دعوی حقوقی میان باشندگان محل-هزاره و همسایه‌های پشتون شان برداشته و نوشته که طالبان به هیچ‌یک از شکایت‌های هزاره‌ها در مورد ظلم و خسارت که بر آن‌ها وارد شده، پاسخ نداده است. این وضعیت برای هزاره‌های ساکن ولسوالی گیزاب یک ناامنی مطلق و ناامیدی به آینده را خلق نموده است. با توجه به گزارش‌های معتبر، برخی از تحلیلگران معتقدند که این تصمیم طالبان به‌منظور ناامن‌سازی امنیتی منطقه و در نهایت به هدف کوچ اجباری هزاره‌ها از این منطقه می‌باشد.

در همین حال، یک گزارش تحقیقی دیگر که توسط روزنامه کابل نو به تاریخ 23 جنوری 2024 تحت عنوان «قانون تفنگ» در پیوند به اخاذی، غصب زمین و کوچ اجباری نوشته و در آن چندین مورد از اخاذی و غصب زمین هزاره‌ها توسط افرادی متعلق به قوم پشتون با حمایت طالبان را مستند نموده است.

همچنین گزارش‌های متعدد و معتبر وجود دارد که طالبان در پی ایجاد ناامنی روانی از طریق راه‌اندازی دعاوی غیرقانونی بر زمین‌های هزاره‌ها در ولایت بامیان، نیز در تلاش به حاشیه راندن و غصب اراضی این گروه قومی می‌باشند.

طالبان در یک اقدام دیگر، شهرک جدیدی که گفته می‌شود قرار است اعضای شبکه القاعده و طالبان پاکستان در آن جابجا شوند، در منطقه باغ عطار ولسوالی قربه باغ ولایت غزنی که یک ساحه هزاره‌نشین می‌باشد، می‌سازد. روزنامه هشت صبح در یک گزارش مفصل که به تاریخ 30 ژوئن 2024 منتشر شد، به چگونگی ایجاد این شهرک پرداخته است. براساس اطلاعات این گزارش، قرار است دست‌کم 1000 خانه در این منطقه ساخته شود و در اختیار حامیان خارجی طالبان قرار گیرد. برخی کارشناسان بر این باورند که این شهرک‌سازی و جابجایی تروریست‌های خارجی که از لحاظ باورهای مذهبی با هزاره‌ها مشکل بنیادی دارند، بخشی از تلاش طالبان برای ناامن‌سازی مناطق هزاره‌نشین و زمینه‌سازی برای کوچ اجباری دسته‌جمعی آن‌ها می‌باشد. یک باشنده محل در صحبت با من در این مورد گفت: ریش‌سفیدان منطقه چندین بار نگرانی خود را در مورد ایجاد این شهرک با مقامات طالبان مطرح کرده‌اند، ولی نه تنها اینکه هیچ اقدام و ممانعتی صورت نگرفته، بلکه به ریش‌سفیدان گفته شده که شکایت شان بی‌جا است.

جایگاه در ساختار رژیم و دسترسی به خدمات عامه

طوریکه در بالا نیز ذکر شد، رژیم طالبان متشکل از اعضای این گروه و در سطح رهبری، تماماً پیروان اهل سنت می‌باشند. براساس رویکرد طالبان، هزاره‌ها به‌دلیل مذهب‌شان نمی‌توانند به‌عنوان وزیر، والی یا در رتبه‌های جنرالی وظیفه ایفا کنند. براساس یک گزارش تحقیقی توسط انستیتوت خاورمیانه در هیچ‌یک از ساختارهای رژیم طالبان، هیچ هزاره‌ای به‌عنوان وزیر یا والی وجود ندارد. این محدودیت نه‌تنها در بخش‌های اداری و نظامی، بلکه اخیراً گزارش‌هایی از رسانه‌های معتبر منتشر شده که طالبان تصمیم به اخراج دسته‌جمعی هزاره‌ها از دانشگاه‌ها گرفته‌اند. روزنامه اطلاعات روز در گزارشی که به تاریخ 21 دسامبر 2024 منتشر شده، به حذف سیستماتیک هزاره‌ها به‌عنوان استاد در دانشگاه بامیان پرداخته است. در این گزارش آمده که طالبان 41 استاد هزاره‌تبار این دانشگاه را که دارای تحصیلات دکترا و ماستری بودند، از وظایف‌شان برکنار کرده و به‌جای آنان اعضای طالبان و هواداران‌شان را منصوب کرده‌اند.

در همین حال، طالبان پنج نفر از استادان هزاره‌تبار دانشگاه بامیان را به موسسه تحصیلات عالی ولایت پکتیکا منتقل کرده‌اند که در ساحه عمدتاً پشتون‌نشین موقعیت دارد. برخی از آگاهان بر این باورند که انتقال این استادان از دانشگاه بامیان به دانشگاه پکتیکا یک تکتیک است که برای برکناری دائمی این افراد طراحی شده است. زیرا استادان دانشگاه بامیان که همه هزاره‌اند، هیچ آشنایی با محیط فرهنگی و اجتماعی آن ولایت نداشته و از طرفی آشنایی کافی برای تدریس در سطح دانشگاهی به زبان پشتو ندارند. این امر باعث می‌شود که آنان به وظیفه نروند و طالبان به بهانه غیرحاضری آنان را برکنار کند.

در همین حال، در اداره ولسوالی مالستان ولایت غزنی که عمدتاً هزاره‌نشین است، فقط یک فرد هزاره در مدیریت ثبت احوال نفوس وظیفه دارد. باقی کارمندان هزاره تبار برکنار شده و به‌جای آنان اعضای طالبان از سایر اقوام عمدتاً پشتون منصوب گردیده‌اند. این وضعیت دسترسی مردم به خدمات و افهام و تفاهم میان شهروندان و رژیم را به‌دلیل نداشتن فهم و زبان مشترک دشوار ساخته است.

در ولسوالی‌های عمدتاً هزاره‌نشین، طالبان کسانی را منصوب کرده‌اند که کمترین آشنایی را با فرهنگ و زبان مردم محلی دارند. مولوی حفیظ‌الله فیضی، ولسوال طالبان برای ولسوالی جاغوری، فردی است که آشنایی لازم با زبان فارسی را ندارد و در ولسوالی‌ای که تمام مردم آن هزاره و فارسی‌زبان هستند، بسیاری اوقات از ترجمان کمک می‌گیرد یا مردم را مجبور می‌سازد که به پشتو صحبت کنند.

دانیل وطندار، شهروند دو تابعیتی افغانستان-بریتانیا که در ماه اگست 2024 به افغانستان رفته بود، توسط طالبان بازداشت و برای دو ماه زندانی شد. وی در مصاحبه‌ای با تلویزیون افغانستان انترنشنال از رفتار اعضای طالبان و روند بازجویی و محاکمه‌اش گفت: «تمام جریان محاکمه به زبان پشتو بود و من اصلاً نفهمیدم که چه گذشت و تصمیم‌شان در مورد من چه بود.»

این نمونه‌ای از وضعیت دسترسی مردم به ادارات رژیم طالبان و برخورد با مردم هزاره است. طالبان به‌طور کلی مردم افغانستان را به دو دسته «خودی» و «غیرخودی» تقسیم کرده است. «خودی» کسانی هستند که عضو یا هوادار طالبان‌اند، و «غیرخودی» کسانی هستند که از این دایره بیرون باشند. فرقی نمی‌کند که فرد از کدام قوم یا جنسیت باشد. اما هزاره‌ها به‌دلیل قومیت و مذهب‌شان، در چندین لایه «غیرخودی‌تر» برای طالبان محسوب می‌شوند.

اگرچه رژیم طالبان ظاهراً هیچ‌گونه خدماتی برای مردم افغانستان ارائه نمی‌دهد و براساس گزارش‌های رسمی که خود طالبان از فعالیت‌های‌شان منتشر می‌کند، توجه حداکثری این رژیم به ساخت مساجد و مدارس دینی معطوف است، اما با این حال، دسترسی هزاره‌ها به خدمات عمومی و کمک‌های بشردوستانه به‌طور شدید محدود شده است.

گزارش‌های متعدد نشان می‌دهند که هزاره‌ها در مناطق‌شان به‌دلیل عدم دسترسی به خدمات و کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی مجبور شده‌اند از هزینه‌های شخصی خود مدرسه، کلینیک، پل، پلچک و بند آب بسازند. با این حال، طالبان یا مانع این فعالیت‌های مردمی می‌شوند یا آنان را مجبور می‌کنند که از این پروژه‌ها به‌طور غیررسمی به طالبان باج دهند.

به‌طور نمونه، باشندگان منطقه داوود ولسوالی جاغوری ولایت غزنی با کمک‌های مردمی جاده میان منطقه‌شان سرک از مسیر کوتل شهدا که به ولسوالی مقر متصل می شود، را بازسازی می‌کردند. طالبان آنان را چندین بار به ولسوالی فراخوانده و تقاضای مالیه یا در واقع نوعی باج نموده است. همچنین گزارش‌های متعدد نشان می‌دهند که طالبان از این پروژه‌های مردمی پول درخواست کرده‌اند که برخی از این پروژه‌ها به همین دلیل متوقف شده‌اند. روزنامه هشت صبح در گزارشی که به تاریخ 7 دسامبر 2024 منتشر شده، به اخاذی طالبان از پروژه‌های مردمی در منطقه لومان و سایر قریه‌های ولسوالی جاغوری پرداخته و نوشته است که طالبان مردم را مجبور به پرداخت 10 درصد از کل بودجه پروژه به اداره این گروه می‌کنند.

دانیل وطندار، شهروند دو تابعیتی بریتانیا و افغانستان نیز در بخش‌هایی از مصاحبه‌اش عنوان کرده که دلیل عمده بازداشت وی باج‌گیری طالبان از او به‌دلیل فعالیتش در اجرای پروژه بند آب در منطقه انگوری ولسوالی جاغوری با کمک‌های مردمی بوده است.

جمع‌بندی

وضعیت افغانستان تحت حاکمیت رژیم طالبان نسبت به هر زمان دیگر تیره و تار است. زنان از دسترسی به آموزش محروم‌اند، فرصت‌های شغلی از افراد متخصص گرفته شده، و وضعیت افغانستان تحت حاکمیت رژیم طالبان نسبت به هر زمان دیگر تیره و تار است. زنان از دسترسی به آموزش محروم‌اند، فرصت‌های شغلی از افراد متخصص گرفته شده، و طالبان با کسانی که از آن‌ها حمایت نمی‌کنند یا در دایره هواداران‌شان قرار ندارند، ، رفتار خشونت‎آمیز و برخورد غیرانسانی دارند. این گروه دسته‌های بزرگی از جوانان را به‌دلیل حضورشان در دولت پیشین یا وابستگی به جریان‌های مخالف طالبان در قندهار و هلمند بازداشت و به قتل رسانده و در شمال افغانستان نیز تلاش‌های غیرقانونی برای کوچ اجباری ساکنان، به‌ویژه اوزبیک‌ها و تاجیک‌ها، در جریان است. ده‌ها انسان فقط به‌دلیل اینکه از ولایات پنجشیر، پروان، کاپیسا و بغلان‌اند، بازداشت و سربه‌نیست شده‌اند.

طالبان با کسانی که از آن‌ها حمایت نمی‌کنند یا در دایره هواداران‌شان قرار ندارند، به‌طرزی شدید و غیرانسانی برخورد می‌کنند. این گروه دسته‌های بزرگی از جوانان را به‌دلیل حضورشان در دولت پیشین یا وابستگی به جریان‌های مخالف طالبان در قندهار و هلمند بازداشت و به قتل رسانده و در شمال افغانستان نیز تلاش‌های غیرقانونی برای کوچ اجباری ساکنان، به‌ویژه اوزبیک‌ها و تاجیک‌ها، در جریان است. ده‌ها انسان فقط به‌دلیل اینکه از ولایات پنجشیر، پروان، کاپیسا و بغلان‌اند، بازداشت و سربه‌نیست شده‌اند.

اما در میان همه این گروه‌ها، هزاره‌ها در بدترین وضعیت قرار دارند، چراکه به‌دلیل قومیت و مذهب شان، تبدیل به اهداف مشروع برای گروه‌های رادیکال جهادگرا مانند داعش و طالبان شده‌اند که سوابق و اهداف شدیداً تروریستی دارند. هزاره‌ها تحت ستم مضاعف و چندلایه‌ای از جانب رژیم حاکم و گروه‌های همسو با آن قرار دارند.

با وجود تبلیغات طالبان برای تأمین امنیت در افغانستان، یافته‌های من از طریق مرور منابع و گفت‌وگو با مردم هزاره در داخل افغانستان نشان می‌دهد که این گروه قومی همچنان به‌عنوان یکی از اهداف اصلی قتل و نسل‌کشی از سوی گروه‌هایی مانند طالبان و داعش قرار دارد. طالبان به‌طور نگران‌کننده‌ای با هزاره‌ها همچون بردگانی رفتار می‌کند که هیچ حقی در تعیین سرنوشت‌شان ندارند. این گروه برای برگزاری مراسم‌های مذهبی هزاره‌ها دستورالعمل‌هایی با محدودیت‌های جدی صادر می‌کند، آموزش مذهبی‌شان را ممنوع ساخته و دسترسی به کتاب‌های مذهبی‌شان را محدود می‌کند. طالبان هزاره‌ها را عمدتاً از ادارات دولتی و نهادهای آموزشی برکنار کرده و تلاش می‌کند تا این قوم را به‌طور اجباری از جامعه بیرون براند. همچنین طالبان در چندین مورد تصمیم گرفته‌اند تا مراکز اداری و بازارهایی که در مناطق هزاره‌نشین قرار دارند، به مکان‌های دیگر منتقل یا مصادره کنند. این اقدامات به‌منظور به حاشیه راندن هزاره‌ها انجام می‌شود.

طالبان عمدتاً هزاره‌ها را از دسترسی به کمک‌های بشردوستانه محروم می‌کند و نهادهای بین‌المللی نیز تحت تأثیر سیاست‌های طالبان، در سه سال گذشته کمترین توجه را به مردم هزاره در زمینه حمایت‌های بشردوستانه (مواد غذایی، کسب و کارهای کوچک، زراعت و مالداری، خدمات بهداشتی و آموزشی) داشته‌اند.

مردم هزاره به‌دلیل سیاست‌های سختگیرانه و تبعیض‌آمیز طالبان، مجبور به ترک جمعی افغانستان شده‌اند و به کشورهای دور و نزدیک از جمله پاکستان و ایران پناه برده‌اند، جایی که همچنان کمترین حمایت بین‌المللی را در زمینه حفاظت یا انتقال به کشورهای سوم دریافت کرده‌اند. با وجود کلیت ستم طالبان بر مردم افغانستان، هزاره‌ها به‌دلیل تحمل تبعیض، تعصب و کشتار مستمر و سازمان‌یافته در گذشته و ادامه این رفتارها با شدت بیشتر توسط طالبان و داعش ، نیازمند توجه فوری و دایمی نهادهای بین‌المللی و حقوق بشری هستند. هزاره‌ها در حال حاضر به‌طور مستمر از جامعه جهانی می‌خواهند که وضعیت آنان با توجه به شواهد موجود به‌عنوان نسل‌کشی به رسمیت شناخته شده و عاملان آن در دادگاه‌های عادلانه محاکمه شوند و از ظلم و ستم گروه طالبان محافظت گردند.

به عنوان حرف اخر به نظر من، اگر به وضعیت گروه‌های آسیب‌پذیر در افغانستان از جمله زنان، هزاره‌ها، گروه‌های مذهبی دیگر مانند هندوها و سیک‌ها، فعالان مدنی و اجتماعی و اعضای نیروهای امنیتی و دفاعی پیشین توجه فوری و لازم نشود، کشتار بیرحمانه‌ای که در مورد هزاره‌ها به‌وضوح مصداق نسل‌کشی دارد، بازداشت و انتقام‌جویی از نیروهای امنیتی و دفاعی پیشین، بازداشت، سربه‌نیست و قتل فعالان مدنی و مدافعین حقوق زنان، و همچنین کوچ اجباری و دسته‌جمعی هزاره‌ها و هندوها افزایش خواهد یافت.

Reference

Abbasi.F. (2024, Sep). Afghanistan’s Hazara Community Needs Protection. Human Rights Watch. Retrieved from https://www.hrw.org/news/2024/09/13/afghanistans-hazara-community-needs-protection (accessed Dec 23, 2024, 16:20).

Afghanistan International TV. (2024, July) [A Taliban official called the Ashura ceremony a ‘political and foreign heresy] یک مقام طالبان مراسم عاشورا را ‘بدعت سیاسی و خارجی’ خواند. Retrieved from https://www.afintl.com/202407118724 (accessed Dec 26, 2024, 10:40).

Afghanistan International TV. (2023, Dec). [The book of the Taliban governor in Herat, who has “excommunicated” Shiites and considers them “allies of the infidels.”] کتاب والی طالبان در هرات که شیعیان را “تکفیر” کرده و “همدست کفار” می‌داند.

 Retrieved from https://www.afintl.com/202312045354  (accessed Dec 21, 2024, 17:12).

Afghanistan International TV. (2024, March) [UN Special Reporter: Observance of human rights should be the main criterion for expanding relations and interaction with the Taliban] گزارشگر ویژه سازمان ملل: رعایت حقوق بشر معیار اصلی گسترش روابط و تعامل با طالبان باشد Retrieved from https://www.afintl.com/202402293177  (accessed Dec 26, 2024, 18:10).

Afghanistan International TV.(2024, Nov) [The Shocking Account of a Taliban Prisoner] روایت تکاندهنده یک زندانی طالبان. Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=Xs7MVJe-NHQ (accessed Dec 23, 2024, 11:17).

Afghanistan International TV. (2024 Dec). [Local sources: The Taliban are confiscating the lands of the Tor Bazar in the Hazara-inhabited area of the Dara-i-Suf district.] منابع محلی: طالبان زمین‌های بازار تور در منطقه هزاره‌نشین ولسوالی دره‌صوف را مصادره می‌کند.Retrieved from https://www.afintl.com/202412223069  (accessed Dec 26, 2024, 14:45).

Afghan Witness. (2024, Nov). Land clearance in Kabul. Retrieved from https://www.info-res.org/afghan-witness/reports/land-clearance-in-kabul/ (accessed Dec 22, 2024, 19:20).

Atakpal, H. (2024,March) [Richard Bennett: The Taliban cabinet is “full of Pashtun men”.] ریچارد بنت: کابینه طالبان «پُر از مردان پشتون» است. Amu TV. Retrieved from https://amu.tv/fa/38995/  (accessed Dec 25, 2024, 11:20).

Amu TV. (2024, July). Taliban limits Muharram rituals to three days, imposes unprecedented restrictions. Retrieved from https://amu.tv/109450/ (accessed Dec 26, 2024, 10:55).

Amnesty International. (2024, April). The State of the World’s Human Rights. Retrieved from https://www.amnesty.org/en/documents/pol10/7200/2024/en/ (accessed Dec 26, 2024, 19:10)

Bolaq Analysts Network (2024). Qala-e-Naazir Barchi, West Kabul, Afghanistan. Retrieved from https://www.hazaragenocide.com/qala-e-naazir-barchi/ (accessed Dec 26, 2024, 17:25).

Bolaq Analysts Network (2024). Barchi City Center West Kabul, Afghanistan. Retrieved from https://www.hazaragenocide.com/barchi-city-center-west-kabul/ (accessed Dec 26, 2024, 17:30).

Bolaq Analysts Network (2024). Imamzaman mosque in Mohammadiyeh town, Guzrah district, Herat province, Afghanistan. Retrieved from  https://www.hazaragenocide.com/imamzaman-mosque-herat/  (accessed Dec 26, 2024, 17:32).

Bolaq Analysts Network (2024). Ashkar Abad vilage, Sharistan district, Daikundi province of Afghanistan. Retrieved from https://www.hazaragenocide.com/ashkar-abad-sharistan/ (accessed Dec 26, 2024, 17:35).

Bolaq Analysts Network (2024). Kotal-e-Qrewdal, Sangtakht district, Daikundi province of Afghanistan. Retrieved from https://www.hazaragenocide.com/kotal-e-qrewdal-daikundi/ (accessed Dec 26, 2024, 17:35).

Bolaq Analysts Network (2024). Individual victims in different locations in Afghanistan. Retrieved from https://www.hazaragenocide.com/project/sultan-ali-nabizada/ (accessed Dec 26, 2024, 17:39).

Bolaq Analysts Network (2023). The Situation of the Hazaras During the Second Year of the Taliban Rule Retrieved from https://www.bolaq.org/2023/08/the-situation-of-the-hazaras-during-the-second-year-of-the-taliban-rule/ (accessed Dec 22, 2024, 16:09)

Etilaat Roz. (2024, Dec). [The Taliban are relocating the center of Helmand’s Naumish district from the Hazara-inhabited area to the Pashtun-inhabited area.] طالبان مرکز ولسوالی ناومیش هلمند را از ساحه‌ی هزاره‌‌نشین به منطقه‌ی پشتون‌نشین انتقال می‌دهند . Retrieved from https://www.etilaatroz.com/218104/%d8%b7%d8%a7%d9%84%d8%a8%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b1%da%a9%d8%b2-%d9%88%d9%84%d8%b3%d9%88%d8%a7%d9%84%db%8c-%d9%86%d8%a7%d9%88%d9%85%db%8c%d8%b4-%d9%87%d9%84%d9%85%d9%86%d8%af-%d8%b1%d8%a7-%d8%a7/ (accessed Dec 24, 2024, 19:45).

Kawa, A. (2024, Jun). The Taliban Host Terrorist Groups: Four New Settlements Built for Al-Qaeda and TTP. Hasht-e Subh Daily. Retrieved from https://8am.media/eng/the-taliban-host-terrorist-groups-four-new-settlements-built-for-al-qaeda-and-ttp/ (accessed Dec 23, 2024, 22:12) 

KabulNow. (2024,Sep). ISKP Claims Responsibility for Attack on Hazaras in Central Afghanistan. Retrieved from https://kabulnow.com/2024/09/iskp-claims-responsibility-for-attack-on-hazaras-in-central-afghanistan/ (accessed Dec 23, 2024, 21:12).

Madadi, S., Raunaq, J., Amiri, S., & Behnam, A. (2024, January). Law of the gun: How local conflicts became extortion sprees. KabulNow. Retrieved from https://kabulnow.com/2024/01/law-of-the-gun/ (accessed Dec 24, 2024, 23:20)

Muhmmad. (2024, May). Ban on Entry and Sale of Religious Books: Shia Community in the Country Demands Removal of Taliban Restrictions. Hasht-e Subh Daily. Retrieved from https://8am.media/eng/ban-on-entry-and-sale-of-religious-books-shia-community-in-the-country-demands-removal-of-taliban-restrictions/ (accessed Dec 26, 2024, 11:20).

Muhmmad. (2024, Dec). Taliban Extort Funds from Publicly-Funded Projects in Ghazni Province. Hasht-e Subh Daily. Retrieved from https://8am.media/eng/taliban-extort-funds-from-publicly-funded-projects-in-ghazni-province/ (accessed Dec 23, 2024, 21:40).

Reliefweb. (2024. Feb). Situation of human rights in Afghanistan – Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in Afghanistan (Advance edited version) Retrieved from https://reliefweb.int/report/afghanistan/situation-human-rights-afghanistan-report-special-rapporteur-situation-human-rights-afghanistan-advance-edited-version-ahrc5580  (accessed Dec 26, 2024, 13:30).

Raunaq, J. (2024, Dec). [Systematic Elimination of Hazaras from Bamyan University: How 54 Professors Were Removed] حذف سیستماتیک هزاره‌ها از دانشگاه بامیان، چگونه 54 استاد حذف شد؟. Etilaat Roz Deily. Retrieved fromhttps://www.etilaatroz.com/217659/%d8%ad%d8%b0%d9%81-%d8%b3%db%8c%d8%b3%d8%aa%d9%85%d8%a7%d8%aa%db%8c%da%a9-%d9%87%d8%b2%d8%a7%d8%b1%d9%87%d9%87%d8%a7-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%b4%da%af%d8%a7%d9%87-%d8%a8%d8%a7%d9%85/  (accessed Dec 22, 2024, 20:10)  

Taban.B.(2024.Sep) [Massacre in Daykundi and the Narrative of a “Genocide” in the Forgotten Land] کشتار در دایکندی و روایت یک «نسل‌کشی» در سرزمین فراموش‌‌شده. Afghanistan International TV. Retrieved from https://www.afintl.com/202409139367 (accessed Dec 22, 2024, 10:11).

Taban.B.(2024,May). [The Message and Implications of the Shooting of Foreign Tourists in Bamiyan] پیام‌ و پیامدهای تیراندازی به گردشگران خارجی در بامیان. Afghanistan International TV. Retrieved from https://www.afintl.com/202405195308 (accessed Dec 22, 2024, 10:40).

The Guardian.(2024,May) Islamic State claims responsibility for deadly tourist attack in Afghanistan. Retrieved from. https://www.theguardian.com/world/article/2024/may/19/islamic-state-claims-responsibility-for-deadly-tourist-attack-in-afghanistan

---

[1] بسم‌الله تابان دانشجوی مقطع دکتری در رشته علوم سیاسی و اداره عمومی با تخصص در مطالعات امنیتی است. وی عضو هیئت اجرایی شبکه تحلیل‌گران بُلاق و رئیس تیم تحقیقاتی آن می‌باشد. تابان پیش‌تر به عنوان رئیس عمومی اداره مبارزه با جرایم جنایی افغانستان (CID) فعالیت داشته است. برای ارتباط با او می‌توانید در ایکس (توییتر سابق) باحساب کاربری @BesmillahTaban تماس بگیرید.