نویسنده: احمدشاه کهزاد، دانشجوی علوم سیاسی در مقطع دکترا- دانشگاه اندرا

15 دلو 1401

هند در دودهه‌ی‌‌‌‌ پسین، یکی از بزرگ‌ترین مقاصد تحصیلی دانشجویان افغان بشمار می‌رود. براساس آمار تخمینیِ سفارت افغانستان در هند، در دو دهه‌ی اخیر حدود 60 هزار دانشجوی افغانستانی در هند تحصیل کرده و در حال حاضر گفته می‌شود که حدود 14 هزار دانشجوی افغان در بیشتر از 70 دانشگاه  و کالج های هند تحصیل می‌کنند. با سقوط حکومت قبلی و روی کار آمدن مجدد طالبان، دولت هند که سالانه 1000 بورسیه تحصیلی به افغانستان می‌داد، از اعطای این بورسیه‌ها صرف نظر کرد و مضاف بر این، برای 2000 محصل که از بیم کرونا و بعضا بخاطر رخصتی های میان سمستر از هند به افغانستان رفته بودند و در زمان سقوط کابل در کشور بودند، هنوز ویزا صادر نکرده است. اما در عوض، دولت هند برای شمار قابل توجهی از محصلین افغان که در یک و نیم سال اخیر از دانشگاه‌ها و کالج های هند فارغ شدند برای شان زمینه‌ی تحصیل درمقاطع بالاتری را مهیا کرده است. متاسفانه از آنجایی که وضعیت افغانستان کماکان بسته و بحرانی است و محصلین افغان د رهند دارند فارغ می‌شوند، نه اشتیاق برای بازگشت به وطن دارند و نه تاب ماندن در هند. اکثریت قاطع دانشجویان خود را  ثبتUNHCR  کرده اند و این مهم نیز به کندی کار می‌کند. پرسش اصلی این است که این موانع چی قدر جدی و این نگرانی‌ها چقدر بجاست؟

ناگفته پیداست که با روی کار آمدن دوباره طالبان، مردم افغانستان روزهای دشوار را تجربه و سال فاجعه باری را پشت سر گذرانده اند.  ترس و وحشت، ظلم و استبداد، فقر و تنگ‌دستی،  یاس و ناامیدی در همه عرصه ها بیداد می‌کند.  حکومت خود خوانده امارت در خیال دوام و بقا به هر قیمتی و مردم در سودای فرار و پشت کردن به وطن اند. وضعیت رقت بار کابل و اطراف آن، خیال آسوده دانشجویان که در بیرون افغانستان تحصیل می‌کنند را نیز ناآرام ساخته است. صدها دانشجوی افغان در هند که تحصیلات شان را تمام و یا به آخر رسانده اند در یک حالت سردرگم و بلاتکلیف به سر می‌برند و بیش از پیش نگران بازگشت به وطن اند. این مجموعه از دانشجویان در شرایطی قرار دارند که نه توان رفتن به کشور سوم را دارند و نه در هند بدلیل مشکلات ویزا می‌توانند بمانند و افزون بر این‌ها، نه در وضعیت فعلی به افغانستان می‌توانند برگردند.  در میان این دانشجویان، شماری از استادان دانشگاه‌های دولتی و خصوصی کشور نیز حضور دارند که به موازات دیگر نیروهای علمی و فکری، سال‌ها سرمایه‌گذاری‌شان برای ادامه‌ی تحصیلات عالی در بیرون از کشور به هدر رفته و حالا بنحوی قربانی سرنوشت نامعلوم شده‌اند. بسیاری از محصلین افغان در هند، خود شان را ثبت و راجستر UNHCR کرده اند؛ هرچند امیدواری اندکی در خصوص ارزیابی مثبت و به موقع کیس های پناهندگی شان وجود دارد. متاسفانه کمیساریای عالی سامان ملل در امور پناهنده گان در هند نیز به کندی عمل می‌کند و توجه خاصی به وضعیت افغانستان و بلاتکلیفی افغان‌ها در هند ندارد. دشواری تمدید ویزای دانشجویانی که تحصیلات شان را تمام کرده خود یک چالش بزرگ است. برای حل مشکل ویزا، دانشجویان مجبورند یا باید درس بخوانند و فیس بپردازند و یا خود را ثبت دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) نمایند. از سوی دیگر، پروسه پناهندگی هم حداقل 5 الی 6 سال طول می‌کشد  تا سرنوشت کیس های قبولی یا رد پناهندگی معلوم گردد.  بدلیل نامعلوم بودن کیس های پناهندگی و و نبود حمایت‌گر مالی، در بیشتر از بزرگ شهرهای هند، شماری از محصلین افغان که سند ماستری و لیسانس دارند به کارهای چون میوه فروشی و شغل های کم درامد دیگرروی آورده اند. با تدوام سردرگمی و کلافگی، صفوف دانشجویان که نه به افغانستان برگشته می‌توانند و نه آینده ای در هند دارند، هر روز طویل و طویل تر می شود.

و در جانب دیگر، بی سرنوشتی بیش از 2000 محصل در افغانستان است که دولت هند برای شان ویزا صادر نمی‌کند و تاهنوز در کشور گیر مانده اند. این جماعت کسانی اند که موقع سقوط حکومت قبلی در افغانستان بودند و بدلیل باطل شدن ویزاهای شان دیگر نتوانستند به هند برگردند. متاسفانه تاهنوز اعتراضات و شکایات مکرر محصلین گیر مانده در افغانستان نتیجه‌ای در پی نداشته و هر درب را که دق الباب کرده اند جواب مثبت نگرفته اند. پاسخ مقامات بلند پایه هندوستان در ارتباط به اعتراض این دانشجویان روشن است: دولت هند بدلیل امنیتی نمی‌تواند به شهروندان افغانستان (با احتساب محصلین) ویزا صادر کند. هندوستان از حامیان بزرگ دولت پیشین بود و بعد از بازگشت طالبان به قدرت، میان دهلی جدید و طالبان تعاملی آن‌چنانی وجود ندارد و تاهنوز دولت هند نخواسته است که کلیه خدمات قنسولی اش را در کابل از سر گیرد. نگرانی‌های امنیتی، نبود اعتماد به حاکمیت فعلی و کارایی سیستم ویزا احتمالا مهم ترین دلایل عدم صدور ویزا به دانشجویان و دیگر شهروندان افغانستان باشد. در این گیرودار، دست کم انتظاری که از دولت هند می‌رود این است که برای محصلین و اخصا دختر خانم‌های که در افغانستان گیر مانده اند، ویزا صادر کند و اخطاریه مبنی به کنسل شدن ادمیشن های این مجموعه محصلین را نادیده بگیرد. متاسفانه از اخطاریه دانشگاه های مربوطه دانشجویان چندین ماه می‌گذرد و بنظر می رسد که “ادمیشن‌های” این مجموعه محصلین کنسل شده باشد و این اقدام در نوع خود برای دخترخانم های که دولت هند برای آنها ویزا صادر نمی‌کند و در افغانستان نیز از کار و تحصیل منع شدند یک فاجعه است. وضعیت پیش آمده برای دانشجویان پسر و اساتید دانشگاها که از چندی به این سو به مشکل ویزا برخورده اند نیز قابل درک است. اکنون نه فرصت های کاری در افغانستان وجود دارد و نه برای دانشجویان که در خارج افغانستان در علوم عصری تحصیل کرده اند، برای سردمداران حکومت امارت ارزش دارند. زیرا در حکومت امارت طالبان تحصیلات ارزش اش به جهاد بسته است نه تعلیم.  مقام‌های ارشد طالبان بار بار به ارجحیت آموزش در مدارس دینی به تناسب مکاتب و دانشگاه‌ها اشاره کرده اند. طور نمونه، ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان به تاریخ 7 دلو سال 1400 در سفر به قول اردوی 209 الفتح تأکید کرد که اعضای طالبان بدون در نظر داشت مدرک تحصیلی، نظر به فعالیت جهادی در 20 سال گذشته به اداره‌های دولتی جذب می‌شوند. و به همین منوال، عبدالباقی حقانی، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان در دیدار با شماری از استادان دانشگاه کابل گفته بود که مسئولان طالبان ماستری و دکترا ندارند اما از همه بهتر اند چون آنان روحانی یا عالم دین هستند. نامبرده بی شرمانه اذعان کرده بود که از دانش‌آموزانی که بیست سال گذشته در افغانستان درس خوانده‌اند، هیچ انتظاری نباید داشت. طبیعی است که ابراز چنین دیدگاه از زبان مقامات طراز اول طالبان، دغدغه‌ی دانشجویان بیرون مرزی را بیشتر و زمینه بازگشت به کشور را دشوارتر می سازد.

---

موضوعات مشابه

نگاهی به مشکلات هزاره طالبان و روشنفکران پشتون: همبستگی ننگین توافق صلح امریکا با طالبان: جنبۀ اتنیکی جایگاه هزاره ها در دموکراسی قومی افغانستان